Çocukların olumsuz davranışlarını zamanında ve etkili bir şekilde yönlendirmek, onların sağlıklı gelişim yolunda kritik bir fark yaratır; unutmayın, erken müdahale büyük değişim sağlar.
Yersiz çığlıklar, tükürme, kendine ya da başkalarına vurma, uygunsuz kelimeler kullanma, dil çıkarma, yemek yememe, istediği olmayınca yüksek sesle ağlama ve dahası… Hangimiz çocukluğumuzda bunlardan en az birini yapmadık ki? Hangimizin çocuğu bu davranışlardan herhangi birini yapmadan büyüdü? Evet, maalesef sevmeye doyamadığımız tatlı çocuklarımız da bazen pek tatlı davranmayabiliyor.
İster nörotipik açıdan normal gelişim göstersin isterse özel gereksinimi olsun hemen her çocuk gerek çevresinden gerekse medyadan öğrendiği birtakım olumsuz davranışları sergileyebiliyor. Yanlış müdahale edilen veya müdahale edilmeyen bazı davranışlar kalıcılaşarak çocuğun ilerleyen dönemlerde daha büyük sorunlar oluşturmasına neden oluyor. Ailelerimizin ve eğitimcilerimizin bu davranışlara müdahale şekli davranışın değiştirilmesinde sonlandırılmasında etkili rol oynuyor. Haydi bu problemli davranışlara ve ne yapmamız gerektiğine bir göz atalım:
Problem davranış nedir?
Farklı kültürlerde ve inanışlarda farklı davranışlar problemli sayılabileceğinden kapsayıcı bir tanım mümkün olmasa da Millî Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliğinde (2005) problem davranışlar; “bireyin yaşına uygun olmayan, sosyal ve kültürel normlardan farklı duygusal tepki ve davranışlar” şeklinde genel bir biçimde tanımlanmıştır. Bu tip davranışlar, çocuğun gelişimini, sosyal uyumu ve eğitim hayatını olumsuz etkiler. Kendine veya başkalarına zarar verici sonuçları olabilir.
Problemli davranışların da dereceleri vardır. Hafif problem davranışlar, bireyin kendisine ve çevresine olumsuz etkisi daha az olan davranışlardır. Tespit edilmesi zordur ve genelde aile müdahale etmek istemez. Örneğin; uyuklama, eğitim esnasında dikkat vermeme vb. İleri derecedeki problem davranışlar ise olumsuz etkileri fazla, çocuğun kendine, diğer bireylere ya da eşyalara yüksek düzeyde zarar verilen davranışları içerir. Örneğin; duvara kafa vurma, birini ısırma vb.
Occupational Therapy
We must choose to obtain, grasp, and receive His peace. Like salvation, peace is a choice, not a demand.
Çocuk neden problem davranış gösterir?
Aile ortamı: Çocuk, kendine karşı olmasa bile aile içinde herhangi bir bireye ya da nesneye gösterilen olumsuz davranışı model alarak edinebilir.
İlgi ihtiyacı: Kendisiyle yeterli olarak ilgilenildiğini hissetmeyen çocuk, problem davranış sergilediğinde çevresinin ona gösterdiği tepkiyi ve ilgili talep eder. Sadece olumsuz davranış sergilediğinde çevresinin ilgisini çekebilen çocuk, davranışları tekrar ettirerek kalıcılaştırır.
Duygularını ifade etme ihtiyacı: Hislerini ve isteklerini ifade edemeyen, etse de istediği ilgiyi bulamayan çocuk öfkesini ve kırgınlığını problemli davranışlarla yansıtır.
İsteğini elde etme arzusu: Çocuğun istekleri problemli davranışı bitirmesi için yapılıyorsa problem davranış pekişir ve artarak devam eder.
Bulunduğu ortamdan rahatsız olma: Çocuk bulunduğu ortamı, ortamdaki herhangi bir kişiyi ya da nesneyi rahatsız edici buluyorsa; yabancı ya da uyum sağlayamadığı bir yerdeyse bu rahatsızlığını problem davranış göstererek belirtebilir.
İnternet ve sosyal medya: Çocukların bile rahatça erişebildiği bu platformlarda ne yazık ki olumsuz davranışlara sıkça yer verilmektedir. Çocuklar izledikleri ya da duyduklarını rol model alarak kendileri de sergilemeye başlayabilir.
Problemli davranış meydana gelmeden nasıl önlerim?
Problemli davranışı henüz ortaya çıkmadan önlemek her ne kadar zor olsa da, öncesinde doğru davranışların pekiştirilmesi, çocuğun olumsuz davranış gösteren modellerden korunması ve çocuğun çevresinin ona olumlu rol model olması problemli davranış daha başlamadan önünü kesmek mümkün kılınabilir.
Problemli davranışa nasıl müdahale edilir?
Müdahale etmeden önce mutlaka yapılması gereken şey gözlemdir. Çocuğun olumsuz davranışını neyin tetiklediği, davranışın ne zaman ve hangi ortamda ortaya çıktığı en az 3 günlük bir gözlem süreciyle izlenmelidir. Problem davranışı azaltırken temel prensiplerimiz;
- En az üç günlük gözlem sonucunda uygun yöntemi belirlemek,
- En az sınırlayıcı yöntemi kullanmak,
- Problem davranışın işlevine uygun müdahale yöntemi seçmek,
- Müdahale öncesinde, müdahale sırasında ve müdahale bitiminde değerlendirme yapmak,
- Uygulama esnasında sürekli alınan bilgilere göre müdahalede değişiklik yapmak,
- Yöntem sürekli gözlemlemek ve çocuğun hayatında etkili kişilerle iş birliği halinde olmak,
- Problem davranışın yerine geçecek alternatif davranışlar oluşturmak.
Book a Consultation
It’s easy and free!
Comments
miaqueen
It’s a great pleasure reading your post!
cmsmasters
Thanks.